Việc lựa chọn và sử dụng bao bì thực phẩm phù hợp không chỉ là một khâu kỹ thuật trong quy trình sản xuất và phân phối thực phẩm mà còn là yếu tố quyết định trực tiếp đến chất lượng sản phẩm và sức khỏe người dùng.
Dưới đây là lưu ý khi lựa chọn bao bì thực phẩm dành cho các cá nhân cũng như doanh nghiệp sản xuất hiện nay.
Chất lượng bao bì tiếp xúc trực tiếp với thực phẩm
Trên thị trường hiện nay, đa dạng các loại bao bì từ thủy tinh, nhựa, kim loại đến giấy, mỗi loại đều sở hữu những ưu, nhược điểm riêng. Thủy tinh, với tính trơ với hóa chất và khả năng tái sử dụng cao, thường được ưa chuộng. Tuy nhiên, nhược điểm về trọng lượng và độ dễ vỡ hạn chế ứng dụng của nó. Ngược lại, nhựa nhẹ, bền và đa dạng về hình dáng, nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến sức khỏe nếu không được sản xuất từ nguồn nguyên liệu an toàn.
Bao bì tiếp xúc trực tiếp với thực phẩm, hay còn gọi là bao bì cấp 1, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo quản và trưng bày sản phẩm. Để lựa chọn được loại bao bì phù hợp, người tiêu dùng cần đặc biệt quan tâm đến chất lượng. Bao bì kém chất lượng có thể chứa các chất độc hại, gây ô nhiễm thực phẩm và ảnh hưởng đến sức khỏe người sử dụng. Ngược lại, một chiếc bao bì chất lượng tốt sẽ giúp bảo toàn hương vị, màu sắc và các thành phần dinh dưỡng có giá trị của sản phẩm bên trong.
Một thói quen phổ biến khác là sử dụng giấy báo, giấy in, giấy tập để gói thực phẩm. Mặc dù tiện lợi và tiết kiệm, nhưng cách làm này tiềm ẩn nguy cơ nhiễm độc chì từ mực in, gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng. Để bảo vệ sức khỏe và môi trường, chúng ta cần thay đổi thói quen sử dụng bao bì. Thay vì sử dụng các loại bao bì nhựa, xốp, giấy in, hãy ưu tiên các loại bao bì tự nhiên như lá chuối, lá sen, lá dong. Ngoài ra, việc lựa chọn các sản phẩm có bao bì tái chế, phân hủy sinh học cũng là một giải pháp hữu hiệu.
Đối với các loại dụng cụ đựng thực phẩm, chúng ta nên hạn chế sử dụng các sản phẩm nhựa, đặc biệt là khi chế biến các loại thực phẩm có tính axit. Thay vào đó, hãy ưu tiên sử dụng các loại dụng cụ làm từ thủy tinh, sứ hoặc gốm sứ để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.
Hiện nay, chai lọ nhựa và thủy tinh vẫn là hai loại bao bì thực phẩm phổ biến. Mặc dù nhựa được ưa chuộng hơn nhờ trọng lượng nhẹ và tính linh hoạt, người tiêu dùng cần tỉnh táo lựa chọn những sản phẩm được sản xuất từ nhựa an toàn, không chứa các chất độc hại như BPA. Đồng thời, việc tái chế bao bì nhựa cũng là một giải pháp hữu hiệu để giảm thiểu tác động đến môi trường.
Đôi điều cần lưu ý khi sử dụng bao bì thực phẩm
Yêu cầu về bao bì thực phẩm đã vượt qua giai đoạn chỉ chú trọng đến hình thức thẩm mỹ để hướng tới các tiêu chí bền vững hơn. Ngày nay, bao bì xanh, sạch và thân thiện với môi trường đang trở thành xu hướng tất yếu trên toàn cầu. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, vẫn còn nhiều loại bao bì không đáp ứng được những tiêu chuẩn này, tiềm ẩn nhiều nguy hại đối với sức khỏe người tiêu dùng và môi trường sống.
Ông Phạm Văn Hưng, Phó chi cục trưởng, Chi cục An toàn Vệ sinh thực phẩm, Sở Y tế Cà Mau, cho biết: “Hiện nay, bao bì thực phẩm được làm từ nhiều chất liệu như: giấy, nhựa, cao su, gốm, thuỷ tinh… Theo quy định, tất cả bao bì thực phẩm được các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh sử dụng phải đáp ứng đầy đủ các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn vệ sinh để đảm bảo sức khỏe cho người dùng trước khi được đưa vào sử dụng”.
Các loại bao bì như túi nilon, hộp xốp, chai nhựa tái chế… đang tràn lan trên thị trường, chứa đựng nhiều chất độc hại như toluene, styrene, ethylbenzene. Khi tiếp xúc trực tiếp với thực phẩm, các chất độc hại này có thể ngấm vào thức ăn, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe, thậm chí dẫn đến ung thư. Ngoài ra, việc sử dụng nhựa tái chế chất lượng kém để làm vỏ đựng đồ ăn nhanh, cốc nước, hộp đựng trứng… cũng là một vấn đề đáng lo ngại.
Cũng theo ông Hưng: “Các chất độc hại có trong bao bì thôi nhiễm vào thực phẩm thường không nhiều để có thể gây ngộ độc tức thì. Nhưng điều đáng quan tâm là khả năng tích lũy thời gian lâu dài của các hoá chất này, có thể gây ngộ độc mãn tính, nguy hiểm, khó lường. Tất nhiên ngộ độc mãn tính còn tùy thuộc cơ địa của người bị nhiễm, mức độ thôi nhiễm của bao bì phụ thuộc vào bản chất của từng loại bao bì, bản chất của thực phẩm, hàm lượng chất thôi nhiễm trong nền bao bì, điều kiện lưu trữ, cách thức chuẩn bị, chế biến thực phẩm và sử dụng”.
Theo Phó Giáo Sư.TS Nguyễn Duy Thịnh, chuyên gia về công nghệ sinh học và thực phẩm, việc sử dụng túi nilon và hộp xốp để bao gói thực phẩm tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe con người. Phần lớn các loại túi nilon được tái chế từ nhựa đã qua sử dụng chứa các chất độc hại như monostyren, dioctin phthalate và kim loại nặng như cadmium, chì. Khi tiếp xúc với nhiệt độ cao, quá trình thôi nhiễm các chất độc hại này vào thực phẩm diễn ra nhanh chóng.
Không chỉ thực phẩm nóng như tào phớ, nước canh, cơm… mà ngay cả thực phẩm nguội cũng có thể bị nhiễm độc nếu được đựng trong các loại bao bì nhựa tái chế. Các loại thực phẩm có tính axit cao, chứa dầu mỡ hoặc muối đều có khả năng tương tác với các chất hóa học trong bao bì, gây ra các phản ứng hóa học và giải phóng các chất độc hại.
Mặc dù hàm lượng chất độc thôi nhiễm vào thực phẩm có thể rất nhỏ, nhưng khi tích tụ lâu dài trong cơ thể, chúng sẽ gây ra những tác hại nghiêm trọng đến sức khỏe, đặc biệt là các cơ quan như gan, thận. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc tiếp xúc lâu dài với các chất độc hại từ bao bì nhựa có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như ung thư.
Các chuyên gia khuyến cáo không nên sử dụng túi nilon, hộp xốp để đựng thực phẩm nóng, bởi việc tiếp xúc với nhiệt độ cao có thể khiến các chất độc hại trong bao bì nhựa thôi nhiễm vào thức ăn, gây nguy hại cho sức khỏe. Nếu buộc phải sử dụng các loại bao bì này, nên hạn chế tối đa thời gian tiếp xúc và chỉ dùng để đựng thực phẩm nguội.
Để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng về sản phẩm an toàn, các doanh nghiệp cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm. Tại Việt Nam, Bộ Y tế đã ban hành nhiều quy chuẩn kỹ thuật đối với các loại bao bì tiếp xúc trực tiếp với thực phẩm, từ thủy tinh, gốm sứ đến nhựa và kim loại. Các doanh nghiệp cần cập nhật và thực hiện nghiêm túc các quy định này để đảm bảo sản phẩm của mình đạt tiêu chuẩn chất lượng và an toàn.
Ngoài việc tuân thủ các quy định của nhà nước, các doanh nghiệp cũng nên chủ động xây dựng và triển khai hệ thống quản lý chất lượng theo các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 22000. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín và cạnh tranh trên thị trường mà còn đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng.
Kết quả khảo sát gần đây của Vietnam Report đã cho thấy sự quan tâm ngày càng tăng của người tiêu dùng đối với tính an toàn của bao bì thực phẩm. Cụ thể, hơn 57% người tiêu dùng sẵn sàng chi trả cao hơn cho các sản phẩm sử dụng bao bì thân thiện với môi trường, và hơn 41% luôn ưu tiên lựa chọn bao bì giấy chuyên dụng. Điều này cho thấy ý thức của người tiêu dùng về tầm quan trọng của việc bảo vệ sức khỏe và môi trường đang ngày càng được nâng cao.
Theo ông Phùng Mạnh Trường, Phó viện trưởng Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam, hiện nay, ngành bao bì giấy ngày càng được quan tâm và đầu tư, phát triển với những mẫu thiết kế đẹp mắt, mới lạ và thân thiện với môi trường, đảm bảo sức khỏe người tiêu dùng. Đặc biệt, tháng 11/2023, Bộ Khoa học và Công Nghệ lần đầu tiên công bố Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 13928:2023 về những yêu cầu chung với mực in bao bì thực phẩm. Tiêu chuẩn quốc gia này đánh dấu một cột mốc quan trọng nhằm đảm bảo an toàn và chất lượng của nguyên liệu bao bì đóng gói thực phẩm, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng”.
Những tiêu chí lựa chọn bao bì thực phẩm an toàn
Việc lựa chọn và sử dụng bao bì thực phẩm đúng cách đóng vai trò quan trọng trong việc bảo quản chất lượng thực phẩm và đảm bảo an toàn sức khỏe cho người tiêu dùng.
- Chọn đúng loại bao bì: Khi lựa chọn bao bì, cần căn cứ vào tính chất của từng loại thực phẩm. Mỗi loại thực phẩm có những yêu cầu khác nhau về độ ẩm, nhiệt độ và ánh sáng, đòi hỏi loại bao bì phù hợp để bảo quản. Ví dụ, thực phẩm tươi sống cần được bảo quản trong bao bì kín, có khả năng thoát hơi ẩm để tránh sự phát triển của vi khuẩn.
- Tránh tái sử dụng bao bì một lần: Việc tái sử dụng bao bì một lần có thể tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Bao bì một lần thường được thiết kế để sử dụng trong thời gian ngắn và có thể bị biến dạng, nứt vỡ sau khi sử dụng, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.
- Lưu trữ đúng cách: Điều kiện bảo quản cũng ảnh hưởng đến chất lượng của thực phẩm và độ bền của bao bì. Bao bì cần được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và các nguồn nhiệt.
- Kiểm tra nhãn mác: Việc kiểm tra kỹ nhãn mác trên bao bì là vô cùng quan trọng. Nhãn mác cung cấp thông tin chi tiết về thành phần, nguồn gốc, hạn sử dụng và hướng dẫn sử dụng, giúp người tiêu dùng lựa chọn được sản phẩm phù hợp và an toàn.
Việc lựa chọn bao bì thực phẩm phù hợp không chỉ giúp bảo quản sản phẩm tốt hơn mà còn đảm bảo an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng.