Vào ngày 19 tháng 12 năm 2024 , Ủy ban Châu Âu đã thông qua lệnh cấm sử dụng bisphenol A (BPA) trong vật liệu tiếp xúc với thực phẩm (FCM) do chất này có thể gây hại cho sức khỏe. BPA là một hóa chất được sử dụng trong sản xuất một số loại nhựa và nhựa thông.
EU ban hành lệnh cấm mới
Lệnh cấm có nghĩa là BPA sẽ không được phép có trong các sản phẩm tiếp xúc với thực phẩm hoặc đồ uống, chẳng hạn như lớp phủ lon kim loại, chai nước giải khát bằng nhựa có thể tái sử dụng, máy làm mát nước và các đồ dùng nhà bếp khác. Liên minh Châu Âu đã cấm sử dụng BPA trong bình sữa trẻ em và các sản phẩm tương tự.
Sẽ có khoảng thời gian 18 tháng đối với hầu hết các sản phẩm, với rất ít trường hợp ngoại lệ không có sản phẩm thay thế, để ngành có thời gian thích ứng và tránh gián đoạn chuỗi thực phẩm. Lệnh cấm cũng bao gồm các dẫn xuất bisphenol khác có hại cho hệ thống sinh sản và nội tiết.
Hiện tại, các quy định vẫn chưa được ban hành chính thức và dự kiến sẽ phù hợp với nội dung đề xuất được đưa ra hồi tháng 6 năm nay. Nội dung chính như sau:
Cấm sử dụng BPA trong FCM
Việc sử dụng bisphenol A và muối của nó bị cấm trong chất kết dính tiếp xúc với thực phẩm, cao su, nhựa trao đổi ion, nhựa, mực in, silicon, vecni và chất phủ. Trừ khi các điều kiện sau được đáp ứng:
Cấm BPA dư trong FCM
BPA không được tồn tại trong các vật liệu tiếp xúc với thực phẩm và các sản phẩm được sản xuất bằng cách sử dụng bisphenol hoặc dẫn xuất bisphenol khác.
Cấm sử dụng các bisphenol và dẫn xuất bisphenol có hại khác trong FCM
Nghiêm cấm sử dụng bisphenol và các dẫn xuất bisphenol có hại ngoài bisphenol A trong sản xuất nguyên liệu và sản phẩm tiếp xúc với thực phẩm. Xin giấy phép sử dụng cụ thể theo Điều 9 của (EC) số 1935/2004 và liệt kê nó trong Phụ lục II của Đạo luật này.
Bản sửa đổi (EU) số 10/2011
Tại Điều 6 “Miễn trừ đối với các chất không có trong danh sách của EU”, bổ sung như sau: Miễn trừ một phần Điều 5, 2,2-bis(4-hydroxyphenyl)propane (“Bisphenol A” hoặc “BPA”) (CAS: 80-05-7) và các bisphenol có hại khác hoặc các dẫn xuất bisphenol có hại được xác định trong đề xuất chỉ có thể được sử dụng để sản xuất các vật liệu và sản phẩm nhựa tuân thủ các quy định của đề xuất [tức là, trong Phụ lục II (Bảng 1) của vật liệu nhựa đề xuất].
Trao đổi nhanh với phóng viên Báo Công Thương sáng 22/12, bà Nguyễn Thị Hoàng Thuý – Vụ trưởng, Trưởng cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Thuỵ Điển, kiêm nhiệm thị trường Bắc Âu cho biết, lệnh cấm sử dụng bisphenol A (BPA), một hóa chất gây hại cho sức khỏe con người, trong các vật liệu tiếp xúc với thực phẩm và đồ uống đặt ra thách thức lớn cho các doanh nghiệp xuất khẩu, bao gồm cả Việt Nam, khi xuất khẩu sản phẩm vào thị trường EU.
Theo bà Nguyễn Thị Hoàng Thuý, Bisphenol A (BPA), thường được sử dụng trong nhựa và nhựa resin, hiện diện trong nhiều sản phẩm như lớp phủ trên lon kim loại; chai nhựa tái sử dụng; các thùng nước làm mát và dụng cụ nhà bếp khác.
BPA đã bị cấm trong các sản phẩm dành cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, như bình sữa và núm ti, từ năm 2011. Giờ đây, lệnh cấm mở rộng áp dụng với nhiều loại sản phẩm khác, yêu cầu các doanh nghiệp phải điều chỉnh nguyên liệu và quy trình sản xuất để tuân thủ.
Lệnh cấm được đưa ra dựa trên ý kiến năm 2023 của Cơ quan An toàn Thực phẩm châu Âu (EFSA), cho rằng việc tiếp xúc với BPA qua chế độ ăn uống gây lo ngại về sức khỏe cho mọi nhóm tuổi. EFSA đã giảm mức dung nạp hàng ngày (TDI) xuống thấp hơn khoảng 20.000 lần so với giới hạn trước đó vào năm 2015.
Trước đó, vào ngày 12 tháng 6 năm 2024, các quốc gia thành viên EU đã đồng thuận với đề xuất của Ủy ban châu Âu nhằm cấm hầu hết các loại Bisphenol A (BPA) và các bisphenol khác trong vật liệu tiếp xúc với thực phẩm. Để đề xuất này chính thức trở thành luật của EU, Nghị viện và Hội đồng châu Âu cần phải phê duyệt thêm.
Quyết định này được đưa ra sau nhiều thập kỷ các cảnh báo khoa học về tác hại của một số loại bisphenol đối với sức khỏe. Biện pháp bảo vệ này là rất cần thiết. Theo Cơ quan Môi trường châu Âu (EEA), mức độ tiếp xúc của người dân với Bisphenol A hiện nay đã vượt quá mức an toàn. Trong khi đó, Cơ quan Hóa chất châu Âu (ECHA) ước tính rằng việc sử dụng hơn 30 loại bisphenol khác cần bị hạn chế vì tác động tiêu cực của chúng đối với sức khỏe.
BPA được Cơ quan Hóa chất châu Âu (ECHA) phân loại là hóa chất nguy hiểm do có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến mắt; phản ứng dị ứng da; kích ứng đường hô hấp; rối loạn hormone; tổn hại khả năng sinh sản và hệ sinh sản. Tiếp xúc với BPA, ngay cả ở liều thấp, có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như giảm số lượng tinh trùng, dị tật sinh dục ở trẻ em nam, và gia tăng nguy cơ ung thư nhạy cảm với hormone.
Bisphenol là một hóa chất được sử dụng rộng rãi trong sản xuất nhựa và chất dẻo. Trong đó, Bisphenol A là chất phổ biến và được nghiên cứu nhiều nhất, được biết đến là độc hại đối với sinh sản và gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người và môi trường. Vì lý do này, BPA đã được đưa vào danh sách các hóa chất độc hại (danh sách REACH về các chất có mức độ quan ngại rất cao).
Quy định này dự kiến sẽ có thời gian chuyển tiếp là 18 tháng đối với các vật liệu tiếp xúc thực phẩm đơn lẻ, và 36 tháng đối với bao bì của cá đóng hộp, trái cây, rau quả, và bao bì bên ngoài của lon thực phẩm.
Xu hướng xuất khẩu bao bì thực phẩm của Việt Nam trong bối cảnh EU cấm BPA
Quy định mới của EU về việc cấm sử dụng BPA trong bao bì thực phẩm đã tạo ra một làn sóng thay đổi lớn trên thị trường toàn cầu, đặc biệt là đối với các nước xuất khẩu bao bì như Việt Nam. Dưới đây là một số xu hướng đáng chú ý:
- Tăng trưởng mạnh mẽ của các loại bao bì thân thiện môi trường: Với việc BPA bị cấm, các doanh nghiệp sản xuất bao bì tại Việt Nam đang chuyển hướng sang các loại vật liệu mới như nhựa PET tái chế, giấy, thủy tinh, và các loại nhựa sinh học. Điều này không chỉ đáp ứng yêu cầu của thị trường EU mà còn phù hợp với xu hướng tiêu dùng bền vững toàn cầu.
- Nhu cầu về chứng nhận chất lượng cao tăng cao: Để xuất khẩu vào thị trường EU, các doanh nghiệp Việt Nam cần đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng khắt khe, đặc biệt là về an toàn thực phẩm. Việc sở hữu các chứng nhận như ISO, FSSC 22000, BRC… trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
- Cạnh tranh gay gắt: Với việc nhiều quốc gia cũng áp dụng các quy định tương tự như EU, các doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ đến từ các nước khác trong khu vực và trên thế giới.
- Cơ hội lớn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa: Quy định mới của EU tạo ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa có khả năng đổi mới, linh hoạt và tập trung vào các sản phẩm đặc thù, đáp ứng nhu cầu của thị trường ngách.
- Tăng cường hợp tác quốc tế: Để nắm bắt cơ hội và vượt qua thách thức, các doanh nghiệp Việt Nam cần tăng cường hợp tác với các đối tác nước ngoài, đặc biệt là các chuyên gia tư vấn, các tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp và các nhà nhập khẩu tại EU.
Doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam cần lưu ý điều gì?
Quy định mới của EU về việc cấm sử dụng BPA trong bao bì thực phẩm đã đặt ra những yêu cầu khắt khe hơn đối với các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam. Bà Nguyễn Thị Hoàng Thuý, một chuyên gia trong lĩnh vực này, đã đưa ra những khuyến cáo quan trọng.
Trước hết, các doanh nghiệp cần tiến hành kiểm soát chặt chẽ nguyên liệu đầu vào, đảm bảo không chứa BPA. Bên cạnh đó, việc cập nhật và nâng cấp quy trình sản xuất là vô cùng cần thiết để đáp ứng tiêu chuẩn mới. Việc tìm kiếm các giải pháp thay thế BPA thân thiện với môi trường và an toàn cho sức khỏe là một ưu tiên hàng đầu.
Để đáp ứng yêu cầu về chứng nhận chất lượng, các doanh nghiệp cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, chứng chỉ và các tài liệu liên quan, chứng minh sản phẩm tuân thủ nghiêm ngặt quy định của EU. Việc xây dựng mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với các nhà nhập khẩu tại EU cũng là điều cần thiết để nắm bắt thông tin cập nhật về các yêu cầu kỹ thuật và thủ tục hải quan.
Động thái cấm BPA của EU không chỉ thể hiện cam kết bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng mà còn mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam. Thị trường EU, với quy mô lớn và nhu cầu cao về sản phẩm sạch, an toàn, là một thị trường đầy tiềm năng. Tuy nhiên, để thành công, các doanh nghiệp Việt cần không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường này.
Theo ông Trần Ngọc Quân, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Bỉ và EU, mặc dù Việt Nam mới chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng kim ngạch nhập khẩu nông sản của EU, nhưng tiềm năng tăng trưởng vẫn còn rất lớn, đặc biệt trong bối cảnh Hiệp định EVFTA đã tạo ra nhiều thuận lợi. Để tận dụng cơ hội này, các doanh nghiệp cần tập trung vào các phân khúc thị trường có giá trị cao như sản phẩm hữu cơ, sản phẩm mang tính đặc trưng của Việt Nam.